sans-abrisme

Fragment uit het stripverhaal met Abdel de Bruxelles "Een klein expresso zonder suiker", die het leven volgt van Steph’, een zelfstandige man die ondanks zijn werk financieel niet meer rond kan komen.

Daklozen “witte boorden”: het is niet nieuw dat ook kwetsbare werknemers bij ons aankloppen. Het sociale team en bewoners van onze opvanghuizen vertellen over hun ervaringen.

"De tendens stijgt"

“De tendens stijgt”, bevestigt Alexandra Todeanca, coördinatrice van het Opvanghuis voor mannen van ‘t Eilandje in Brussel. “Steeds vaker moeten we onze opvang aanpassen aan het feit dat bewoners ’s morgens opstaan om te gaan werken. Dat is uiteraard niet dezelfde dynamiek bij de maatschappelijke begeleiding.”

Bewoners die werk hebben maar niet in hun basisbehoeften kunnen voorzien, vooral qua huisvesting. Omwille van de stijgende huurprijzen en onvoldoende inkomsten komen ze in onze opvanghuizen terecht, hoewel ze werken. ‘t Eilandje werkt actief aan
structurele oplossingen, door te pleiten voor betere sociale bescherming en toegang tot fatsoenlijke huisvesting voor iedereen, om zo een einde te maken aan de vicieuze cirkel waarin mensen die op straat leven onvermijdelijk terechtkomen, of ze nu werken of niet.

"Mijn werk beschermt me niet meer"

Sayli is 29 jaar en kende tot voor kort “goedgevulde weken”. Eerst in de zaal, dan in de keuken als “chef” en altijd in “grote restaurants”. Het soort plaats “waar je niet met je duimen moeten staan draaien”. Werkdagen van 12 uren, 6 dagen per week, Sayli kent het. Van Atlanta tot Havana met regelmatige tussenstops in Brussel, Sayli leeft jaren als backpacker met koksmuts. Voor zijn omgeving leidt hij vooral “een topleven” aan de andere kant van de wereld. Naar eigen zeggen “werkt hij hard om van zijn passie te kunnen leven”.

Hij betaalt zijn huur in termijnen, maakt overuren en brengt de offers die daarbij horen. En de ontsporingen: alcohol en verslaving leidden tot een voortijdige terugkeer naar België. Zijn omgeving “valt uit de lucht”. Hij houdt het discreet. “Voorheen had ik, in hun ogen, geld, een auto, costumes. Maar dat was meer een façade dan de echte ik. Wie wordt rijk van zijn werk? Zij dachten dat ik mijn weg gevonden had, maar ik besefte dat ik mijn leven aan het ruïneren was.” Dan volgen negen dagen op straat, de eerste dagen dat hij niet werkt sinds dertien jaar. Nachten in de metro worden gevolgd door dagen slenteren.

Een telefoontje naar zijn zus bracht hem in contact met ‘t Eilandje en het Opvanghuis voor mannen van ‘t Eilandje “den 38”, waar hij afgelopen juni werd opgevangen. Enkele dagen later, weer aangesterkt, vindt Sayli een job “op amper twee uur tijd, in een Carrefour Express”. Fulltime, maar niet echt de baan van zijn dromen voor de man die ook nog studeert om gespecialiseerd opvoeder te worden. Sayli wil zijn gezicht niet verliezen, maar wil niet dat zijn situatie bekend wordt bij zijn collega’s. “Dat zou te verdacht zijn.” Dus “voor hen” is hij “de barmhartige Samaritaan, altijd goed gekleed”, die aan het eind van de dag de onverkochte voedingswaren van die dag “naar de daklozen” in ‘t Eilandje brengt. Voor zijn nieuwe huisgenoten bij ‘t Eilandje is hij de hardwerkende man die aan het eind van de dag kant-en-klare maaltijden mee naar huis neemt. Sayli stemt er zonder blikken of blozen mee in om dit dubbelleven te leiden. “Vandaag de dag beschermt mijn baan me niet, daarom is er ‘t Eilandje maar ik vertel mezelf dat het een stap is op weg naar een terugkeer naar onafhankelijkheid.”

Fragment uit het stripverhaal met Abdel de Bruxelles "Een klein expresso zonder suiker", die het leven volgt van Steph’, een zelfstandige man die ondanks zijn werk financieel niet meer rond kan komen.

Deze econoom en voormalig voorzitter van het OCMW van Namen, werpt een kritische blik op de toenemende onzekerheid van werknemers in België. Geconfronteerd
met een systeem dat slecht aansluit bij de nieuwe realiteit van werk, stelt hij de huidige instrumenten voor het meten van armoede in vraag en stelt hij structurele hervormingen voor.

De relevantie van de armoede-indicatoren is relatief

Voor Philippe Defeyt moeten we de manier waarop we armoede meten, dringend herzien. “Het armoedecijfer zoals dat vandaag de dag wordt berekend, op basis van het mediane inkomen, weerspiegelt niet de realiteit zoals die door veel mensen wordt ervaren. Iemand kan niet langer arm zijn volgens de statistieken maar nog steeds in precaire omstandigheden leven, of omgekeerd arm zijn volgens de indicator maar profiteren van een breed scala aan materiële hulpmiddelen (sociale huisvesting, gratis reizen, sociale gastarieven, enz.) die feitelijk tegen armoede beschermen.”

De armoede-indicator negeert factoren zoals een te hoge schuldenlast en gezondheidsgerelateerde kosten, die een directe impact hebben op de levensstandaard. Philippe Defeyt pleit voor indicatoren die rekening houden met de reële uitgaven die nodig zijn om een menswaardig leven te leiden. “Als in Wallonië alle mensen die in armoede leven morgen toegang zouden hebben tot sociale huisvesting, hun schulden kwijtgescholden zouden krijgen en gratis maaltijden zouden krijgen, zou het armoedecijfer zoals het vandaag gemeten wordt ongewijzigd blijven, omdat het enkel gebaseerd is op inkomen !”

Hij bespreekt ook de evolutie van definities van armoede, die politieke keuzes blijven die geworteld zijn in hun tijd: “Toen Europa besliste dat iemand als arm werd beschouwd als hij of zij niet 60% van het mediaan inkomen bereikte - terwijl de norm tot dan toe in België 50% van het mediaan inkomen was - verdubbelde het armoedecijfer in ons land bijna, van 7% naar 15% ! Wat we vandaag nodig hebben zijn indicatoren die de echte levensstandaard weerspiegelen, niet alleen inkomens.”

Arme werknemers en het risico op dakloosheid

Philippe Defeyt waarschuwt ervoor om werknemers in onzekere statuten, niet op één hoop te gooien. “Zeggen dat een werknemer arm is alleen omdat hij een laag loon heeft, vertroebelt het beeld. Wat telt is het huishouden waarin hij leeft: hetzelfde salaris als je alleenstaand bent of als je drie personen ten laste hebt, is niet hetzelfde.”

Door de instabiliteit van contracten (uitzendwerk, contracten van bepaalde duur, flexijobs) lopen werknemers een groter risico op baanonzekerheid. “Hoe gefragmenteerder het inkomen, hoe groter het risico om een werkende arme te worden. En als die mensen hun job verliezen, lopen ze het risico dat ze nooit de quota halen die nodig zijn om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering. De wetgeving is gewoon niet aangepast aan hun situatie.”

We mogen niet vergeten dat jobonzekerheid ook een genderdimensie heeft: er zitten meer vrouwen dan mannen in deeltijdse jobs en contracten van bepaalde duur. “Vandaag de dag leven we in een maatschappij waarin sommige mensen 6.000 euro pensioen ontvangen terwijl anderen, vaak vrouwen, het moeten doen met minder dan 800 euro per maand. Dat kan je toch niet verdedigen.”

Philippe Defeyt is ook bezorgd over de toename van dakloosheid, vooral in Brussel. “De situatie verslechtert, en niet alleen door mensen zonder papieren. Zelfs als je hen niet meerekent in de cijfers, neemt het aantal daklozen toe. Achter deze realiteit gaat vaak een levenstraject schuil dat gekenmerkt wordt door geestelijke gezondheidsproblemen die hun bestaansonzekerheid nog vergroten.” Hij wijst erop dat voor sommige mensen programma’s zoals «Housing First» (die stabiele huisvesting bieden voordat andere hulp wordt geboden) goed werken, maar dat dit geen universele oplossing is en benadrukt het belang van het opnieuw opbouwen van een sociaal netwerk rondom de persoon (red: zoals de S.Ac.A.Do., de dienst Thuisbegeleiding van ‘t Eilandje, doet).

Fragment uit het stripverhaal met Abdel de Bruxelles "Een klein expresso zonder suiker", die het leven volgt van Steph’, een zelfstandige man die ondanks zijn werk financieel niet meer rond kan komen.

Opeenvolgende crisissen - de financiële, economische, gezondheids- en sociale crisissen - hebben onze maatschappij verzwakt en hebben werknemers in onzekere statuten hard getroffen. Onze vereniging, die actief is in de strijd tegen dakloosheid, is hier dagelijks getuige van : duizenden mensen worden geconfronteerd met jobonzekerheid, het verlies hun woning en een geleidelijke uitholling van hun rechten.

Bijna overal ter wereld heeft het extreemrechtse karakter van politieke debatten geleid tot marginalisatie van de meest kwetsbaren. In België luidt de recente verandering in het politieke landschap hervormingen in die flexibel werken lijken te bevoordelen ten koste van de jobzekerheid. In een klimaat van nieuwe regeringen op verschillende machtsniveaus is het cruciaal om de rechten van werknemers in onzekere statuten weer centraal te stellen in het debat.

Bij ‘t Eilandje weigeren we alleen de symptomen van die onzekerheid te behandelen. We bieden een uitgebreide begeleiding met als doel mensen in staat te stellen hun professionele stabiliteit en blijvende onafhankelijkheid te hervinden. We werken dagelijks samen met de politiek en de overheid en pleiten voor ambitieuze beleidshervormingen die focussen op betaalbare huisvesting, het automatisch toekennen van rechten, werkzekerheid, individualisering van sociale rechten en toegang tot geestelijke gezondheidszorg.

Ons land en onze gewesten moeten oorden van solidariteit worden, waar elke werknemer zijn of haar waardigheid en hoop kan hervinden. In deze geest werken we samen met Abdel de Bruxelles, een geëngageerde striptekenaar die graag de aandacht vestigt op het lijden dat gepaard gaat met onzeker werk. Zijn werk zal binnenkort beschikbaar zijn via al onze communicatiekanalen.

Veel leesplezier!

Ariane Dierickx, Algemeen Directeur

Ons jaarverslag voor 2023 is zojuist gepubliceerd! Het is een gelegenheid om de balans op te maken, in beelden en cijfers, van onze plannen voor 2023.

Het afgelopen jaar vormde een scharnierpunt in onze werking: twee belangrijke projecten voor mensen die geen of een slechte woning hebben, werden afgerond: de opening van ons dagcentrum door en voor vrouwen - Circé van ‘t Eilandje - en de nieuwe plek van ons gemengd dagcentrum, waaraan al enkele jaren werd gewerkt.

In 2023 heeft onze samenleving geen nadruk gelegd op samen-leven en solidariteit, waarden die centraal staan in het werk van ‘t Eilandje. In dit verkiezingsjaar en met het oog op de uitdagingen waar we voor staan, moeten we samen onze inspanningen verdubbelen zodat we, naar ik hoop, in 2024 concrete vooruitgang kunnen boeken ten gunste van mensen die geen of een slechte woning hebben of die dreigen dakloos te worden. Onze motivatie om ooit een einde te maken aan dakloosheid blijft intact. En dit zal hernieuwde inspanningen vereisen op het gebied van mobilisatie, pleitbezorging en niet aflatend werk aan de basis, wat we ongetwijfeld samen met u zullen doen.

Foto: © Layla Aerts

Je perspectief op dakloosheid veranderen: een realiteit dichterbij dan je denkt

ʼt Eilandje bestrijdt al 60 jaar dakloosheid en extreme armoede door in te spelen op de behoeften van mensen die geen of een slechts woning hebben. Met onze 60 jaar ervaring in de begeleiding van mensen in zeer kwetsbare situaties, mensen die geen of een slechte woning hebben, kunnen we onomwonden zeggen: je kiest er niet voor om op straat te belanden en de realiteit die mensen er op een dag toe brengt om op straat te leven, is uiteraard complex en zeer genuanceerd.

Je kiest er niet voor om op straat te belanden. Plots overkomt je iets.

In deze nieuwe publicatie delen we met u de verhalen van Isabelle, Violette, Guy en Pascal - mensen die we in onze diensten hebben ontmoet en die ons vertellen over de dag waarop voor hen alles is veranderd. Hun dagelijkse leven, gekenmerkt door een stabiele baan, een gezin en een bevredigend sociaal leven, werd door onvoorziene gebeurtenissen op zijn kop gezet, waardoor hun 'normale' leven in een spiraal van dakloosheid terechtkwam.

• Pascal, voorheen elektricien, deelde een vredig leven met zijn partner.
• Violette werkte als evenementenorganisator en leidde een comfortabel leven met haar man, die arts was.
• Guy, actief in HoReCa, zag zijn stabiliteit instorten door een gokverslaving.
• Isabelle leeft sinds haar 16e op straat en werd onlangs geconfronteerd met verraad en uitzetting.

Deze verhalen illustreren een harde waarheid: dakloosheid is nooit een keuze en soms is er maar iets kleins nodig om alles te veranderen.

Onze actie

Het globale begeleidingsaanbod dat ‘t Eilandje aanbiedt, geeft de kans om die vernietigende cyclus te doorbreken. Van noodopvang tot iemand (opnieuw) in een woning helpen, via het herstel van de rechten, tijdelijk verblijf in een opvanghuis, thuisbegeleiding of opleiding, de teams op het terrein stellen een heel palet uiteenlopende oplossingen ter beschikking van mensen die een slechte of geen woning hebben of dreigen dakloos te worden, om hen te ondersteunen bij het opstarten van een nieuw levenstraject.

Hoe u kunt helpen

Jouw steun is cruciaal. Elk gebaar telt om een verschil te maken in het leven van daklozen. We nodigen u uit om in contact te blijven met 't Eilandje, onze acties te volgen en te ontdekken hoe we samen dakloosheid kunnen helpen voorkomen en bestrijden.

Wil je op een meer praktische manier helpen?

Je kunt ook een donatie doen om ons op een praktische manier te steunen. Ontdek hier hoe jouw donatie ons helpt om de continuïteit van onze diensten te garanderen, want dankzij jou kunnen we onze buren helpen.

Elke daad telt, doe vandaag nog een gift:

Illustratie: ©Espace Fragile - Judith Faraoni

Telkens wanneer een nieuw schooljaar start, denken we met enige nostalgie terug aan onze eigen schooltijd. Vaak vonden we dat best wel spannend, of beangstigend, al naargelang. Vaak betekent het begin van het nieuwe schooljaar ook het einde van de vrijheid van de zomervakantie, maar sowieso: in onze maatschappij is het een ankerpunt in het jaar.

Een moment dat ons, toen we jonger waren, de kans heeft gegeven om te socialiseren, te groeien, te leren, te begrijpen,... Maar ook een moment waarop we vergelijken: onze boekentas, onze kleding, ons tienuurtje, .... Het is niet enkel een plechtig moment, het is ook een spiegel die ons vertelt wie we zijn. Ons lot, onze familie. En ook onze kans om uberhaupt daar te zijn.

Bij ‘t Eilandje weten we dat ‘ergens verwacht worden’ op die eerste schooldag, al een geluk op zich is, want niet iedereen gaat op maandag 28 augustus een plaats kunnen hebben in een nieuwe klas, om vriendjes en vriendinnetjes terug te zien, om over zomerherinneringen te vertellen of gewoon zijn dagelijkse routine weer te veranderen. Want de routine van de meeste dakloze kinderen, is er jammer genoeg een zonder school.

Andere kinderen kunnen wel naar school maar kunnen ‘s avonds niet terecht in een veilige omgeving die noodzakelijk is voor hun welzijn en welbevinden. In België woont bijna één kind op vijf onder de armoedegrens en kent het ontberingen[1]. Enkel alleen al in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er bijna duizend dakloze kinderen [2] : ze worden opgevangen in tijdelijke opvangstructuren, noodcentra of ze dolen rond op straat, sommigen zelfs zonder dat er een volwassene bij is. Maar hoe kan je in alle sereniteit opnieuw naar school wanneer je geen dak boven je hoofd hebt?  Hoe kan je ‘normaal’ naar school gaan als je dagelijkse leven niet stabiel is, en je eerste doel gewoon ‘overleven’ is?

Nu het nieuwe schooljaar voor de deur staat, wilden we aan die vragen (en vele andere) voorrang geven. Ten bewijze waarvan onder andere deze KART waarin de relatie tussen dakloosheid bij kinderen en schoollopen centraal staat.

Veel leesplezier,

Ariane Dierickx, algemeen directeur

[1] Anne-Catherine GUIO en Frank VANDENBROUCKE, Armoede en deprivatie bij Belgische kinderen Een vergelijking van de risicofactoren in de drie gewesten en de buurlanden, Koning Boudewijn Stichting, december 2018

[2] Telling van daklozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest– 7° editie, 8 november 2022, Bruss’help, Brussel, mei 2023

[2] Dénombrement des personnes sans chez-soi en Région de Bruxelles-Capitale – Septième édition, 8 novembre 2022, Bruss’help, Bruxelles, mai 2023

Illustratie: ©Espace Fragile - Judith Faraoni

De ene dag komt na de andere, maar de ene dag lijkt niet op de volgende in het Opvanghuis voor gezinnen van ‘t Eilandje. De dag voor het begin van het nieuwe schooljaar nog minder dan de andere. Ook dit jaar, omdat het een van de prioriteiten van ‘t Eilandje is om te zorgen dat elk kind, ongeacht zijn traject, naar school kan gaan, zijn er verscheidene kinderen in ons Opvanghuis die opnieuw elke ochtend naar school zullen gaan. Zoals elk ander kind. Zonder hobbelig traject.

“Vaak verwijst men naar de film ‘Bienvenue chez les Ch’tis’ als voorbeeld om de situatie van de kinderen in dit huis samen te vatten”, vertelt Jean-Luc Joiret, directeur van het Opvanghuis en filmliefhebber. “Omdat ze wenen wanneer ze aankomen, maar ook wanneer ze weer vertrekken. “

Het eerste doel van de maatschappelijk werkers van het Opvanghuis voor gezinnen is om het verblijf voor de kinderen zo aangenaam mogelijk te maken. “Om te zorgen dat ze gewoon kind kunnen zijn”, gaat Jean-Luc verder. “Dat betekent dat we hen niet overdreven gaan bemoederen zoals dat jammer genoeg vaak gebeurt. Zorgen dat zij de problemen van hun ouders niet langer moeten dragen en dat ze opnieuw onbezorgd kunnen zijn, dat ze opnieuw enige lichtheid kunnen ervaren. De kern van het project is echt het welzijn van het kind. “

Met de erkenning voor Ouderschapsondersteuning van de Franstalige Gemeenschapscommissie, werkt het Opvanghuis ook aan het heropbouwen van de relatie tussen ouder en kind die soms beschadigd is door de drama’s die het gezin heeft meegemaakt.  Parallel daarmee werkt het team er ook aan om het opvoedkundig project (wat ook de schoolopvolging omvat) in de dagelijkse praktijk te brengen.

“Het is een hele manier om aan de psycho-sociale opvolging te werken, met als doel het kind opnieuw kind te laten zijn en meteen ook de evolutie van het kind op te volgen. Maar het idee is ook dat het kind kan loskomen uit zijn té harde realiteit. Om te zorgen dat het zijn onbekommerd en zorgeloos leven als kind kan terugvinden: hen opnieuw leren lachen en spelen, dat is bijna de kern van het werk van de opvoeders die met de kinderen bezig zijn. “

Ook de school helpt bij dat loslaten. “Daarom vinden we het zo belangrijk dat de kinderen die hier verblijven, naar school gaan. En dat lukt voor 99% van hen”, bevestigt Jean-Luc. “Dat hangt af van de zelfstandigheid van de ouders, maar het gebeurt dat we mee helpen bij de administratieve stappen bij de inschrijving. “

Emilie, een maatschappelijk werkster die verantwoordelijk is voor de activiteiten met kinderen, organiseert elke woensdagnamiddag activiteiten voor de allerkleinsten. “Daarin komen diverse thema’s aan bod. Het idee is dat ze zich kunnen uiten, dat ze met hun emoties weg kunnen. Zorgen dat ze spreken over de manier waarop ze naar school kijken, maar vooral zorgen dat ze in de gemeenschap integreren. En verder, hen duidelijk maken dat het normaal is dat ze soms onrecht voelen. “

De kinderen in het Opvanghuis voor gezinnen van ‘t Eilandje vinden er, bij gebrek aan een echte “thuis”, een luisterend oor wanneer ze van school komen, de noodzakelijke begeleiding om het risico op schooluitval zo sterk mogelijk te beperken.