Aurélie Van De Walle

Voor het eerst in vijf jaar, een periode waarin crisissen elkaar opvolgden, leggen werknemers van de sectoren die hulpverlening en begeleiding bieden aan dak- en thuislozen, op 13 maart een symbolisch uur lang het werk neer.

Deze actie wil de aandacht vestigen op de kritieke situatie van dakloosheid in Brussel. Daarnaast benadrukt het de grote uitdagingen voor werknemers in deze sector. Het doel is om de overheden aan te sporen om dringende maatregelen te nemen.

2.144.000 Belgen, oftewel 18,7% van de bevolking, loopt het risico op armoede of sociale uitsluiting volgens Statbel. Actie is dus noodzakelijk. In Brussel gaat het om 415.000 mensen, oftewel 34% van de bevolking. Meer dan 7.000 van hen zijn dakloos of slecht
gehuisvest. Dat is een stijging van bijna 20% in twee jaar, rapporteerde Bruss'help in oktober 2022.

De situatie is alarmerend en verslechtert door een constante toename van mensen die hulpen begeleidingsdiensten nodig hebben. Als gevolg daarvan staat de sector al enkele jaren voor een oververzadiging van bestaande opvangvoorzieningen, ondanks een toename aan beschikbare plaatsen. Dit draagt bij aan de armoede onder de bevolking en brengt mensen die niet worden opgevangen in gevaar.

Eisen en aanbevelingen

De sector trekt aan de alarmbel en roept de eerste minister, Alexander De Croo, en de Brusselse minister-president, Rudi Vervoort, op tot actie. Ze doen vier alarmerende vaststellingen over de overbelasting van hulplijnen en geven concrete voorstellen om uit deze impasse te geraken. Ze stellen vast dat de opvangvoorzieningen verzadigd zijn. Dit leidt tot een concurrentiestrijd tussen doelgroepen, waardoor het principe van onvoorwaardelijke hulp in gevaar komt. Mensen op het terrein worden gedwongen om onmogelijke keuzes te maken tussen verschillende doelgroepen, door een gebrek aan voldoende plaatsen. De huidige crisis en het gebrek aan perspectief op duurzame re-integratie voor mensen zorgen voor een toename aan spanningen en geweld binnen de hulp- en opvangstructuren. In deze omstandigheden raken de mensen op het terrein uitgeput. De aanhoudende uitdagingen en beperkte middelen verslechteren de situatie nog verder.

De sector slaat alarm en stelt oplossingen voor. De voorgestelde maatregelen dienen de preventie van huisvestingsverlies te versterken. Ook willen ze de toegang tot het hulpverleningssysteem en de uitstapmogelijkheden ervan verbeteren. Het doel is een waardige opvang te garanderen voor alle doelgroepen, ongeacht hun administratieve status. Daarnaast benadrukt de sector de noodzaak om in te zetten op een strategisch plan om toekomstige crisissen te voorkomen. Ze pleiten ook voor meer waardering voor het personeel in de sociale en gezondheidssector.

Actie

Dit is meer dan een gewone actie. Het is een collectieve oproep van sociale urgentie. Voor deze ongeziene mobilisatie onderbreken de diensten van de sector tijdelijk hun gebruikelijke activiteiten van 11.00 tot 12.00 uur. Een symbolisch moment voor teams die het hele jaar
door onder druk werken, zowel in de zomer als in de winter. Tijdens dit uur zullen de diensten worden opgeschort en [actie] om de uitdagingen te benadrukken waarmee sectoren van opvang en begeleiding van kwetsbare groepen worden geconfronteerd.

Met deze SOS vraagt de hulpsector niet alleen om onmiddellijke veranderingen, maar ook om een langetermijnaanpak om de onderliggende structurele problemen van dakloosheid op te lossen. Ze benadrukken het cruciale belang van een strategisch plan om aan een
toekomst te bouwen waarin iedereen recht heeft op fatsoenlijke huisvesting, op waardigheid en op toegankelijke sociale diensten.

Dit jaar gaat de 20km van Brussel door op zondag 26 mei. Ben je van plan om mee te lopen? Loop ten gunste van ‘t Eilandje en help ons blijvend tegen dakloosheid te strijden!

De inschrijving voor de 20km van Brussel is geopend!

Al meer dan 40 jaar komen elk jaar meer dan 40 000 lopers samen voor de 20km van Brussel! Een absolute must voor elke sporter die een uitdaging zoekt!

Ook dit jaar neemt ‘t Eilandje deel aan de 20 km van Brussel door een team lopers samen te stellen. Ook stappers. Door je voor 50 euro aan te sluiten bij het team van ‘t Eilandje krijg je heel wat voordelen, die we hieronder opsommen.

Waarom loop je met ‘t Eilandje?

• Met die 50 euro, draag je bij tot de inschrijvingskosten en tot de organisatie op de dag zelf.
• Met de 50 euro die je (verplicht) individueel inzamelt, steun je onze werking  aan de zijde van mensen die geen of een slechte woning hebben.
• Zelf moet je voor niets meer zorgen: wij zorgen voor alle stappen om je bij de organisatoren in te schrijven.
• Je kan in onze stand gebruik maken van een beveiligde vestiaire waar je je spullen kan achterlaten.
• Je krijgt een origineel loopshirt in de kleuren van onze organisatie.
• Bevoorrading en aanmoediging  langsheen het traject, een snack en een drankje aan het einde van de run.  

Start je inzameling

Start je individuele inzameling (met een doelstelling van minimum 50 € die je per persoon verplicht moet halen) en spreek je familie en vrienden aan.

Vanuit een rijke ervaring in het jeugdwerk en de jeugdbescherming, is Solayman Laqdim sinds januari de nieuwe Algemeen Afgevaardigde voor de Kinderrechten van de Fédération Wallonie Bruxelles. Een belangrijke plaats en een ideale positie om de specifieke situatie van dakloze jongeren te observeren.

Meneer Laqdim, u hebt 20 jaar in het jeugdwerk en de jeugdbescherming gewerkt. Nu bent u Algemeen Afgevaardigde voor de Kinderrechten van de Fédération Wallonie Bruxelles. Welke conclusie trekt u uit de huidige situatie van de ronddolende jongeren en hun schoolbezoek?

U hebt gelijk, jeugdhulp en -bescherming zit in mijn DNA. Gedurende 20 jaar heb ik vele jongeren uit gespecialiseerde instellingen voor jeugdhulp en jeugdbescherming zien komen maar ik zag een paar jaar later, wanneer ze meerderjarig worden, vaak ook dat ze dakloos werden en op de dool raakten. De cijfers zijn ronduit dramatisch. Mijn besluit is dat de huidige oplossingen enkel gericht zijn op symptoombestrijding en niet werken. De oplossing ligt in preventie. Want als je tot je 18 in een instelling zit, is het altijd moeilijk om daarna op eigen benen te staan. Temeer om deze jongeren de meest kwetsbare onder de kwetsbaren zijn.

Wie zijn voor u ‘de meest kwetsbare onder de kwetsbaren zijn’?

De vraag van jongeren tussen 18 en 25 is ook nu al een prioriteit. Die leeftijdsgroep is oververtegenwoordigd bij de leefloners. In de regio Charleroi gaan de cijfers tot 40 %.

Een vrouw op straat staat nog zwakker. Als je een jonge vrouw bent met een verleden als slachtoffer van mensenhandel, dan is dat nog een extra kwetsbaarheid. Daarnaast zijn er zijn uiteraard ook nog de Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV). Een derde groep die onder de radar blijft, zijn jongeren met een beperking. Voor al die groepen is de centrale vraag hoe we hen zelfstandig kunnen maken zodat ze niet op de dool raken.

En hoe precies?

Voor mij is huisvesting de absolute prioriteit. Meer nog dan naar school gaan. School wordt pas opnieuw belangrijk zodra je je situatie als individu stabiel hebt. En je je veilig voelt. School is belangrijk, maar als je alle moeilijkheden optelt waar die doelgroepen mee zitten, dan merk je dat als er geen huisvesting is, er geen veiligheid is. Daarom ben ik een vurig pleitbezorger van Housing First. Alle studies tonen aan hoe goed dat werkt. En dan is er de vraag naar onvoorwaardelijke opvang, opvang waarvan de voorwaarden niet te beperkend mogen zijn.  Zo zijn er in Brussel jammer genoeg zeer weinig. We zitten dus enerzijds met jongeren die een verleden als delinquent hebben en waarvan het leven in het algemeen behoorlijk hobbelig is verlopen, en anderzijds met instellingen die hen niet kunnen opvangen door een gebrek aan middelen.

Onze instellingen werken met name met zeer jonge kinderen en hun ouders. Wat denkt u van het idee dat deze doelgroepen voorrang zouden krijgen bij huisvesting? 

Er zijn momenteel zoveel kwetsbare groepen dat we in de verleiding komen om voorrang te geven aan sommigen, aan degene die nóg kwetsbaarder zijn. Zo kom je soms in absurde situaties terecht. Voor Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen bij voorbeeld geeft men voorrang aan dossiers waarin een gerechtelijke procedure loopt, omdat er niet genoeg voogden zijn. Je kan er om lachen of wenen, maar er zijn jongeren die criminele feiten, gewoon plegen om zo een voogd te kunnen krijgen. Ik wil maar zeggen dat het altijd gevaarlijk is om bepaalde groepen voorrang te geven.

De migratiekwestie staat centraal omdat men weet dat een kind op school sneller uitvalt als het de taal niet kent. Hoe kunnen we die jongeren weer naar school krijgen?

Een moeilijke toegang tot rechten is nog zo’n factor die kwetsbaarheid groter maakt. De paradox is dat we weten dat naar school gaan, leidt tot een hele reeks rechten. Bij voorbeeld, een Niet-begeleide minderjarige vreemdeling moet drie maanden naar school gaan om recht te hebben op een dekking door een ziekenkas. Normaal gezien mag een school een inschrijving niet weigeren, behalve om bepaalde redenen. Maar in de praktijk laten NBMV’s die zich zonder voogd op een school aanbieden om zich in te schrijven, zich afschepen. Zonder dat ze zich kunnen verdedigen, omdat ze de regels of de taal niet kennen. De taal kennen is cruciaal. En men zegt dat je 7 jaar in een taal moet ondergedompeld zijn om ze goed te beheersen …

Welke oplossingen moeten ingevoerd worden om aan die feitelijke afscheiding te verhelpen?

Het is een complexe kwestie. Vooral als we ons concentreren op jongeren die niet naar school kunnen, die nog nooit naar school gegaan zijn, die sinds geboorte in oorlogssituaties hebben geleefd, die via een migratieroute hier zijn geraakt en die hier nu ronddolen. Mensen die niet gealfabetiseerd zijn naar school doen gaan, is een moeilijke zaak. Er bestaan initiatieven, maar die werken met zeer weinig middelen. Ik denk bij voorbeeld aan “La Petite École” in de Marollen. Het onderwijs daar is heel erg ‘soft’, maar de doelstelling is om die jongeren zover te krijgen dat ze de overstap naar een gewone school kunnen maken zodat ze zich opnieuw kunnen socialiseren. Het is een krachtig experiment. Er zijn er nog andere. Bij voorbeeld de DASPA (Dispositif d'Accueil et de Scolarisation des élèves Primo-Arrivants et Assimilés). Daar wordt gewerkt met jongeren die vroeger al wel naar school zijn gegaan maar die geen Frans kennen. Maar dat initiatief kampt met een grote spanning tussen hun aanbod en de vraag naar plaatsen. Zeker in een stedelijke context waar ontzettend veel plaatsen tekort zijn. En dan is de overgang van die DASPA naar het gewone onderwijs nog een flinke uitdaging. Daar schort iets.

Hoe kunnen we in die omstandigheden positief naar de toekomst kijken?

Dat vraagt een ambitieus sociaal beleid. Met een beleid voor ouderschapsbegeleiding dat kwalitatief en welwillend is en de opvoedkundige keuzes respecteert. Door meer inclusie op school. Door meer democratie. Door meer equity. Maar daarvoor moeten we weg uit de logica die snel of op korte termijn resultaten wil. Ook al moeten we erkennen dat ik in het onderwijs, met het Pacte pour un Enseignement d’Excellence in de Franstalige gemeenschap, voor het eerst in de recente geschiedenis van het beleid, iets zie dat op lange termijn kijkt. Nu is de horizon 2030.

Je kan spreken over de grond van de zaak, maar het is goed om een visie te hebben en niet om de vijf jaar een andere richting uit te gaan.

Het interview met Solayman Laqdim, Algemeen Afgevaardigde voor kinderrechten.

Eva, 20 jaar, is vrijwilliger “kinderen” in het Opvanghuis voor gezinnen van ‘t Eilandje in Brussel en ze probeert haar tijd te optimaliseren door diegenen te helpen die er nood aan hebben.

Wat is je relatie met de kinderen die je in ‘t Eilandje begeleidt?

Ik probeer niet in de intieme vriendenkring te komen, uit schrik me op te dringen of om trauma’s op te rakelen. Maar als ze over iets willen vertellen, weten ze dat het zeker kan.  Ik ga bij voorbeeld nooit naar de kamers boven; dat is een grens die ik mezelf opleg. Ik blijf geconcentreerd op de zuiver schoolse aspecten. Ik probeer het etiketje van een ‘klassieke’ juf te vermijden maar sta wel iets dichter bij hen, op een vriendschappelijk niveau.

Voel je dat er een echte vraag vanwege de kinderen is?

Ja, heel duidelijk. “De ouders van de kinderen die ik help, kennen geen Frans. Uiteraard hebben die kinderen dus hulp nodig bij hun huiswerk. Omdat de ouders zich niet echt om hun schoolwerk kunnen bekommeren, die ouders hebben trouwens andere prioriteiten, andere noden.  En dat is normaal. Wanneer ik dinsdag aankom, voel ik dat ze me verwachten. Maar voor de kinderen zou ik eigenlijk alle dagen moeten komen. Want in tegenstelling tot wat men soms denkt, zijn die kinderen echt gehecht aan de school, ze willen niet uitvallen.

Maar als je in mei nog geen Frans kent, ga je in september de ‘futur antérieur’ nog niet kunnen vervoegen! Van buitenaf lijkt dat soms absurd, maar zo is het. Er zijn te weinig inspanningen om die doelgroepen te begeleiden. Ik vind dat het schoolsysteem zelf niet aan hun noden is aangepast.

Wat levert deze ervaring voor jou persoonlijk op?

Ik krijg veel erkenning. Wanneer ik zie dat leerlingen van het zesde leerjaar niet weten wat een kommagetal is, dan is onze hulp echt nodig. Ik maak vaak vervoegingsfiches voor hen. Wanneer ik dan zie dat sommigen van de kinderen die fiches over in huis meer naartoe nemen, zie ik dat mijn werk zinvol is. Dat geeft voldoening. Ik voel me nuttig.

Het interview met Eva, vrijwilliger “kinderen” bij ‘t Eilandje.